KARBON PİYASALARINA HAZIRLIK ORTAKLIĞI (PMR) PROGRAMI
“Geleceğin Karbon Piyasaları Şekilleniyor”
Uluslararası İklim Değişikliği Paneli’nin 5. Değerlendirme Raporu’nda (2013) yeryüzünde insan ve diğer canlıların yaşamının güvenli bir şekilde devamı için ortalama sıcaklık artışının Sanayi Devrimi öncesine göre en fazla 2° ile sınırlanması gerektiği belirtilmektedir. Raporda, iklim değişikliğinin geri döndürülemez etkilerinin engellenebilmesi için tüm ülkelerin 2030 yılına kadar emisyon azaltımı için azami çaba göstermesi gerektiğinin altı çizilirken; azaltımların 2030 yılı ve sonrasında ertelenmesi durumunda ise 2°’lik artışın başarılabilmesi ihtimalinin azaldığı ve emisyon azaltımı ile iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için gerekli maliyetlerin artacağı belirtilmektedir. Ayrıca, 2015 yılında düzenlenen 21. Taraflar Konferansı’nın çıktısı olan Paris Anlaşması gereğince ülkeler sera gazı emisyonlarını Sanayi Devrimi öncesine göre en fazla 2° ile sınırlandıracak şekilde azaltım politikalarını belirleyecekler ve 1.5°’lik bir sıcaklık artışı içerisinde kalmak için de gayret göstereceklerdir.
Gelişmekte olan ülkelerin, 2040 yılında küresel enerji talebinin %65’ini oluşturacağı ve bu ülkelerdeki nüfus ve kentleşme oranlarının hızla arttığı göz önünde bulundurulduğunda, küresel sıcaklık değişiminin 1.5-2° ile sınırlandırılması noktasında kritik bir role sahip oldukları kabul edilmektedir. Kyoto Protokolü sonrasında temelleri atılmakta olan yeni iklim düzeni de gelişmiş ülkelerle birlikte gelişmekte olan ülkelerin de kararlı bir şekilde emisyon azaltımı yapmalarını teşvik etmektedir.
İklim değişikliği ile küresel mücadelede büyük önem taşıyan gelişmekte olan ülkelerde sera gazı emisyonlarının azaltımı çabalarına katkı sağlamak ve piyasa temelli emisyon azaltım mekanizmalarının (market-based instruments) etkin olarak kullanılmasına yönelik olarak “Karbon Piyasalarına Hazırlık Ortaklığı” (Partnership for Market Readiness – PMR) adıyla teknik destek programı Dünya Bankası tarafından 2011 yılında hayata geçirmiştir.
Programla;
- Azaltıma yönelik piyasa mekanizmaları konusunda teknik tartışmalar için bir platform oluşturulması,
- Gelişmiş ülkeler tarafından finanse edilen ve uygulayıcı ülkelerin karbon piyasalarına yönelik kapasite geliştirme faaliyetlerinin ve bu alandaki pilot uygulamalarının desteklenmesi amaçlanmaktadır.
18 uygulayıcı ülkenin bulunduğu programa, Türkiye, 2013 yılında dâhil olmuştur.
PMR’ın Hedefleri
- Sera gazı emisyonlarının azaltımında piyasa temelli yaklaşımların teşvik edilmesi
- Yenilikçi karbon fiyatlandırma araçlarının desteklenmesi
- Teknik tartışmalar için platform sağlanması
- Piyasa araçları için yenilikçi ve kolektif yaklaşımların sağlanması
- Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi taraflarını da içeren uluslararası toplulukla, tecrübelerin paylaşılması
Diğer PMR Uygulayıcı Ülkelerinin Çalışmaları:
Uygulamaya dönük olarak en uygun karbon fiyatlandırma araçlarını tespit edebilmek amacıyla seçenekleri araştırmakta, modelleme kapasitelerini geliştirmekte ve karbon vergisi üstünde analitik çalışmalar yürütmektedir.
Bir karbon fiyatlandırma aracı olarak karbon vergisini tasarlamakta ve hazırlamakta; İzleme, raporlama ve doğrulama (MRV), sera gazı kayıtları ve karbon fiyatlandırma araçlarının uygulanması amacıyla kamu ve özel sektörde kapasite geliştirmektedir.
Elektrik sektörü ve kamuya ait işletmelere de odaklanarak ulusal emisyon ticaret sistemini (ETS) tasarlamaktadır.
Ulaşım sektöründe araç performans standardı ve kredilendirilmiş NAMA geliştirmekte ve yerel denkleştirme (offset) sistemlerini oluşturmaktadır.
Yerel piyasa “altyapısı”nı da oluşturmayı da içeren yerel karbon piyasasını tasarlamakta ve geliştirmektedir.
Sera gazı veri yönetim sistemi ve sistem dışı yenilenebilir enerji sertifikası (REC) geliştirmektedir. Performans Geliştirme ve Ticaret (PAT) sistemindeki sektörel kapsamını büyütmeyi amaçlamaktadır.
Çeşitli piyasa mekanizmalarını araştırarak, yerel piyasa “altyapısı”nı oluşturmakta ve enerji santralleri ile çimento endüstrisinde pilot MRV çerçevesini geliştirmektedir.
Yenilenebilir enerji, su (su pompalamasında enerji verimliliği, atık su arıtma) ve/veya katı atık yönetim sektörlerinde NAMA’lar için kredi artırımının araştırılması ve veri toplama, referans değerin belirlenmesi ve MRV sistemi için kapasite geliştirilmesini desteklemektedir.
Emisyon trendleri ve Emisyon Ticaret Sistemi(ETS)’nin ekonomiye olan etkileri üzerinde analiz çalışmalarının yapılması ve modellemenin yürütülmesi, ETS’de karşılaşılan engeller incelenmektedir. Belirli sektörlerde tahsislerin dağıtımı (allowance allocation) için emisyon göstergeleri geliştirilmektedir.
Şehircilik alanında şehir taşımacılığında, soğutma araçlarında NAMA’lar için kredilendirmelerin geliştirilmesi ve uygulanması ve MRV ve kayıt/takip sistemlerinin kurulması planlanmaktadır.
Seçilen sektörlerde sera gazı kaydı ve MRV çerçevesini de içeren piyasa temelli yaklaşımların pilot olarak denenmesi ve karbon piyasa altyapısının kurulması planlanmaktadır. Diğer sistemlerle bağlantı kurulma çalışmaları devam etmektedir.
NAMA’larda karbon piyasalarına hazırlık ihtiyaçları ve kapasite açıklarını saptayarak uygun sektörlerin piyasa mekanizmaları için seçilmesi amaçlanmakta; piyasa hazırlık “altyapısı”nı geliştirerek pilot çalışmalar yapılması planlanmaktadır.
Önerilen karbon vergisi ve tamamlayıcı denkleştirme mekanizmalarının tasarımının belirginleştirilmesi ve MRV kapasitesinin güçlendirilmesi üzerine çalışılmaktadır.
Enerji Performans Sertifika Sistemi (EPC) ve pilot Düşük Emisyonlu Şehir Programı’nın (LPC) geliştirilmesi planlanmaktadır.
Çimento ve elektrik sektörlerinde sektörel kredi mekanizmalarının geliştirilmesi ve azaltım inisiyatifleri ile finansal kaynaklarda ulusal kayıt sisteminin kurulması amaçlanmaktadır.
Enerji sektöründe tesis seviyesinde MRV tasarlanması ve ETS’nin uygulanmasına yönelik yol haritasının hazırlanması planlanmaktadır.
Çelik ve katı atık sektörlerinde pilot piyasa araçlarının tasarlanması ve MRV sisteminin kurulması amaçlanmaktadır.KATILIMCILAR ve SÜREÇ
PMR, çoklu donör fonuna finansal destek sağlayan Hibe Sağlayıcı Üye Ülkeler ile fon kullanan ve teknik destek sağlanan Uygulayıcı Üye Ülkelerden oluşmaktadır. Bu ülkeler birlikte, PMR’ın karar alma mekanizması olan “Ortaklık Asamblesi”ni (PA) oluştururlar.
Teknik Ortaklar ise, karbon fiyatlandırma araçlarını ileri düzeyde uygulayan ülke veya bölgesel yönetimlerdir. PMR ile çeşitli ortak faaliyetlerde birlikte hareket etmekte ve gerektiğinde teknik destek almaktadırlar.
Katılım süreci iki aşamadan oluşmaktadır. Başlangıçta bir niyet beyanı bildirilerek Hazırlık Fazı aşamasıyla Piyasaya Hazırlık Teklifi (Market Readiness Proposal, MRP) hazırlanır ve bunun sonrasında Uygulama Fazı ile MRP’de yer alan ve belirlenen faaliyetler uygulanır. MRP’ler tamamlandıktan sonra “Ortaklık Asamblesi”ne sunularak fonun aktarımı sağlanmaktadır. Hazırlık ve uygulama fazları için MRP’de sunulan faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla sağlanan teknik destek, PMR uzman havuzu ve PMR Sekreteryası tarafından verilmektedir.
Yandaki harita farklı kategorilerdeki katılımcıları göstermektedir. Bununla birlikte Uygulayıcı Üye Ülkelerin süreç içerisindeki aşamasını da belirtmektedir.
